Ranking skupia się na konkretnych rozwiązaniach prawnych wobec osób nieheteronormatywnych. Badane jest siedem kategorii prawodawstwa: równość i zakaz dyskryminacji, rodzina, przestępstwa z nienawiści i mowa nienawiści, wolności obywatelskie, uzgodnienie płci, prawo do azylu oraz integralność cielesna osób interpłciowych. Na 100 punktów Polska uzyskała 13, najwięcej w kategorii związanej z uzgodnieniem płci (5 punktów). Punkty nie zostały przyznane w kategoriach związanych z sytuacją rodzinną, mową nienawiści i osobami interpłciowymi. W Europie na gorszej pozycji znajduje się jedynie pięć krajów: Turcja, Azerbejdżan, Rosja i Armenia. Realia polskiej społeczności LGBTIA od lat nie ulegają poprawie. Ruchy związane ze społecznością LGBT+ próbują wpłynąć na zmianę ustawodawstwa (na przykład złożenie w 2020 roku ustawy o równości małżeńskiej) czy świadomość społeczną poprzez akcje informacyjne, zwalczanie marginalizacji i organizację marszów równości.

Historia ruchu homoseksualnego w Polsce

Błażej Warkocki wyróżnia trzy fale emancypacji homoseksualności w Polsce. Pierwszy etap datuje się na okres od 1981 roku do 1990 roku. W latach 80. doszło do pewnego rozluźnienia obyczajowego. Zaczęła rozwijać się literatura homoseksualna, a temat pojawiał się w debacie publicznej. Pierwszy etap emancypacji homoseksualnej jest silnie związany z dwoma wydarzeniami – akcją „Hiacynt” i utworzeniem nowej komórki International Gay Association na Europę Wschodnią. Akcja „Hiacynt” była ogólnopolskim działaniem Służby Bezpieczeństwa w latach 1985-1987, które polegało na zbieraniu informacji o środowisku homoseksualistów, zakładaniu jego członkom Karty Homoseksualisty i otrzymywaniu deklaracji od osób nieheteronormatywnych o braku zainteresowania dziećmi. Podłożem do przeprowadzenia tak dużej akcji było, jak twierdziła władza komunistyczna, przeciwdziałanie epidemii AIDS. Należy zwrócić uwagę, że akcja „Hiacynt” nie była pierwszym działaniem służb komunistycznych przeciwko homoseksualistom – już w latach 60. podejmowano próby ich kontroli i inwigilacji. Paradoksalnie, jak wspomina Andrzej Selerowicz, „Hiacynt” spowodował większą integrację środowiska. Zaczęły się pojawiać nowe grupy zrzeszające homoseksualistów. Niebagatelny wpływ na ich rozwój miał wyżej wspomniany aktywista, który objął w IGA kierownictwo nad Eastern Europe Information Pool. Był on odpowiedzialny za zbieranie informacji na temat życia społecznego homoseksualistów i udzielanie wsparcia w tworzonych przez nich organizacjach. Jedną z pierwszych, która powstała pod koniec lat 80., był Warszawski Ruch Homoseksualny, którego założyciele podjęli się próby rejestracji w 1988 roku. Ostatecznie, w związku z decyzją gen. Czesława Kiszczaka, odmówiono jego zalegalizowania. Pomimo krótkiego czasu działania WRH wywarł znaczący wpływ na rozwój organizacji LGBT. Zainteresowało się nim nawet Ministerstwo Zdrowia, które przychylnie patrzyło na akcję walki z AIDS, promowaną przez WRH.

Kolejny etap emancypacji homoseksualnej Warkocki datuje na lata 1990-2003. W Polsce dochodzi wówczas do transformacji ustrojowej i powoli rozpoczyna się instytucjonalizacja organizacji homoseksualnych. Pierwszą legalną zarejestrowaną organizacją podejmującą kwestie praw homoseksualnych było Stowarzyszenie Grup Lambda, które rozpoczęło działalność w 1990 roku. Pomimo znaczących zmian, które zaczęły zachodzić w społeczeństwie polskim, temat homoseksualności nie przebijał się szczególnie do opinii publicznej. Dziennikarze postrzegali kwestię homoseksualną jako marginalną. Nowością w latach 90. była jednak coraz szersza organizacja środowisk lesbijskich. Wcześniej opisane wydarzenia skupiały się głównie na homoseksualnych mężczyznach.

Duże zmiany zaczęły się pojawiać od 2003 roku, kiedy w polskich miastach rozpoczęła się akcja Kampanii Przeciwko Homofobii pt. „Niech nas zobaczą”. Karolina Breguła, realizatorka projektu artystycznego, sfotografowała 15 par gejowskich i 15 par lesbijskich. Akcja wywołała duży skandal – rozpoczęły się akcje zrywania rozwieszonych plakatów. Homoseksualność stała się tematem publicznym. Po okresie względnej niewidoczności w latach 90. zaczęła wracać jako temat polityczny, który zagraża „dobru narodowemu”. Głównym problemem dla sceny politycznej było pojawienie się obrazów par homoseksualnych w sferze publicznej. W tym wymiarze znaczący był udział parad równości.

Od zakazów po patronaty

Pierwsza Parada Równości odbyła się w 2001 roku w Warszawie. Inicjatorem tej, z początku małej, inicjatywy był ówczesny biskup Zjednoczonego Kościoła Chrześcijańskiego Szymon Samiec. Z początku marsze nie budziły szczególnego zainteresowania opinii publicznej. Zmiana zaszła w 2004 roku, kiedy prezydent Warszawy Lech Kaczyński zakazał organizacji parady. Wydarzenia z tamtego roku można interpretować jako pokłosie reakcji społecznych na akcję KPH z 2003 roku. Ostatecznie w 2004 roku zorganizowano Wiec Wolności, który był koordynowany przez osoby z 21 organizacji, dzięki czemu uniemożliwiono jego rozwiązanie. 2005 rok również nie wpisał się pozytywnie na tęczowe karty historii – ponownie zakazano organizacji przemarszu, co skutkowało zawiązaniem nielegalnego wydarzenia. Zakaz spotkał się z reakcją Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, który w 2007 roku orzekł, że naruszono Europejską Konwencję Praw Człowieka. Rok 2010 stał się przełomowy, ponieważ zaczęto wówczas wracać do idei ogólnej dostępności i inkluzywności. Organizacja parady przez podmiot prywatny spotkała się z negatywną reakcją ze strony osób LGBT. Mieszanie się strefy komercyjnej i walki o prawa LGBT do dzisiaj wywołuje duże kontrowersje. Związany jest z tym pink washing, czyli działania PR wielkich korporacji, które w czasie miesiąca dumy „obwieszają” swoje loga i produkty kolorami tęczy, przy ogólnie nikłym zaangażowaniu w walkę o prawa osób LGBT+. Dodatkowo służy to jako zasłona dymna, która maskuje takie problemy jak nieprzestrzeganie praw pracowniczych czy wykorzystywanie pracowników z krajów azjatyckich.

W ostatnich latach, ze względu na zmianę polityczną, Parada Równości w Warszawie doczekała się patronatu ze strony prezydenta Warszawy Rafała Trzaskowskiego. W tym roku ze względu na bezprawną agresję Rosji na Ukrainę Parada Równości w Warszawie przemianowała się na Warsaw & Kyiv Pride Marching for Peace. „Wzywamy społeczność, organizacje LGBTQIA i ludzi na całym świecie, aby przyłączyli się do wspólnego marszu Warsaw & Kyiv Pride i stanęli w obronie wolności narodu ukraińskiego, pokoju i miłości” – piszą organizatorzy. Wydarzenie odbędzie się 25 czerwca o godzinie 15.

Widoczni niewidoczni

Chciałbym nawiązać w tym momencie do swojego poprzedniego artykułu, w którym analizowałem homoseksualność w kontekście miejskim. Wyłaniała się stamtąd konkluzja, że osoby LGBT często przyjeżdżają do miast, żeby czuć się bezpieczniej i być bardziej anonimowymi. Po przeczytaniu tego artykułu pojawia się jednak zgoła inny obraz homoseksualności – aktywnej, wychodzącej na ulice, walczącej o swoje prawa. Dlatego chciałbym uzupełnić swój postulat: twórzmy specjalne miejsca, w których osoby LGBT będą czuć się dobrze, ale też akceptujmy różnorodność przestrzeni publicznej, która powinna być dobrem nas wszystkich.